Rakı, balık ve Rembetika

Masada, iki yudum üstünden alınmış rakı bardağı, görüntüsü bozulmuş balık tabağı, peynir, yeşil salata, karşınızda Yunan adaları ve radyo dalgalarının hışırtıları arasından sıyrılmak isteyen Rum kadının içli sesi. Ne mi anlatıyor notalara söz olmuş şarkılarında? Umutsuzluğu, gurbet acısını, vatan özlemini...

Tarih 1900'lerin başı, Mübadele yılları, Yunanistan'da yaşayan Müslümanlarla Anadolu'daki Hıristiyanlar topluca ve karşılıklı göçe zorlanır. Her iki taraf da mallarını, mülklerini, alışkanlıklarını ve en önemlisi de doğdukları toprakları geride bırakarak dönüşü olmayan bir göçe doğru yola çıkar. İlk önce Yunanistan'ın Pire limanına yerleşir. Anadolu'da "Rum gavuru", Yunanistan'da "Türk tohumu" diye hor görülür. Göç ettiklerinde geçmişteki parlak günlerinden yadigar yalnızca kültürlerini beraberinde götürürler. Ancak kültürleri onları ayakta tutmaya yetmez, kendilerini büyük sefaletin içinde bulurlar, yaşamlarını da tekke, esrar ve hapis üçgeninde geçirirler. İşte bu rembetiko dedikleri müzik türünün doğuş hikayesi.

Kentlerde özellikle de Yunanistan'ın liman bölgelerinde, bizim ülkenin büyük bölümünü henüz ellerimizde bulundurduğumuz yerlerde, Türkiye'ye ait yörelerde, Yunan halk müziğinin yanında Türk müziğinin de çalındığı dönemde gelişti rembetika. Anadolu'da yıllarca dinsel hoşgörüye dayanan, dostluk duygusu içinde yaşayan iki toplum, din değiştirmeler, evlenmeler, kültürel etkileşimler yaşadı, dolayısıyla müziklerini de ayırmak pek mümkün olamıyor. (Rembetika, Gali Holst - Pan Yayınları) Bağlama ve buzukinin bu müzikteki birlikteliği iki kültürün yakınlığını gösteren en somut örnek. Müzikteki makamlar da tıpkı Türk müziğinde kullanıldığı gibi. Zaten Yunan müziği makamlarla Türk müziği sayesinde tanıştı, benimsedi. Gelenksel enstrümanları buzukiye gelince; kimileri göçle gelen bağlamanın bir versiyonu "bozuksaz" diyor, kimi de Batı enstrümanı lavta ailesi içine alıyor. Bu müzik türü de iki kültürün ürünü. Anadolu ve Yunan havası var her karesinde.

Aradan uzun yıllar geçti, rembetika müziğini icra eden eski rebetler hayata yavaş yavaş veda ederlerken iyi miraslar da bırakıyor. Genç kuşak ellerindeki mirası iyi koruyor. Türkiye'de de piyasaya çıkan "Today's Rebetiko Song" adlı albüm en güzel şarkıları bir araya almış. Buzukinin vokallerle birlikteliği müthiş, şarkıları dinlerken sözleri anlamasanızda keyfi ruhunuzu besleyecek kadar yoğun. Yıllarca acılara, özleme, keyfe, aşka, hatta içkiye meze olmuş bu müzik artık bir sembol.

Arzu Haksun Güvenilir
http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2003/02/03/yazarlar/yazarlar228.html